Kıdem tazminatı nedir?

Kıdem tazminatı, belli koşulların sağlanması halinde işçinin çalıştığı işyerinden ayrılırken çalıştığı süre boyunca kazandığı kıdeminin yıl bazında karşılığı olarak işveren tarafından

ödenen tazminattır.

İşçi çalıştığı işe ve işyerine yıllarca emek vermekte, işverenin ticari/sınai işinin yürütülmesine katkı sunmaktadır. İşçinin bu düzenli ve sürekli çalışmasının karşılığında işyerinde geçirdiği süre ölçü alınarak kendisine kıdem tazminatı ödenmektedir.

İşçi hangi hallerde kıdem tazminatı almaya hak kazanır?

İş kanunu, işçinin işverenden kıdem tazminatı alabilmesi için belli şartlar öngörmüştür, bu şartlar şunlardır:

• 4857 sayılı İş Kanunu’na göre İşçi Olmak: Yürürlükte bulunan 4857 sayılı İş Kanunu’na göre iş sözleşmesi ile bir işverenin işyerinde çalışan kişiye işçi denilmektedir. İş sözleşmesinin yazılı veya sözlü olması arasında hiçbir fark yoktur.
• En Az Bir Yıl Çalışmış Olmak: Kıdem tazminatı esasen işçinin çalıştığı süre ölçüt alınarak hesaplanan ve ödenen bir tazminattır. Kanunun getirdiği en önemli şartlardan biri de işçinin kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için aynı işverenin işyeri veya işyerlerinde en az 1 yıl sürekli çalışması gerektiğidir. İşçi bir yıldan az bir süre çalışmış ise kıdem tazminatı alabilmesi mümkün değildir.
• Sözleşmenin Belirli Nedenlerle Feshi: Bu şart işçi ve işverene göre farklılık göstermektedir. İşçinin kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için iş sözleşmesini haklı nedenle feshetmiş olması gerekir. Ancak işverenin iş sözleşmesini feshetmesi halinde, işçinin kıdem tazminatı alabilmesi için bu feshin haksız veya neden belirtmeden yapılmış olması gerekir. İşveren haklı nedenlerle iş sözleşmesini feshetmişse veya işçinin yaptığı fesih haksız bir fesih ise işçi, kıdem tazminatına hak kazanamaz.

İşçi Hangi Hallerde Sözleşmeyi Haklı Olarak Feshedebilir?

İşçinin iş sözleşmesini haklı olarak sonlandırabileceği haller İş Kanunu m.24’te düzenlenmiştir. Buna göre işçi; sağlık sebepleri nedeniyle, ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan hallerde ve zorlayıcı sebeplerin bulunması halinde iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir.

Sağlık Sebebiyle Fesih Halinde Kıdem Tazminatı Hakkı

İş sözleşmesinin konusu olan işin yapılması işin niteliğinden doğan bir sebeple işçinin sağlığı veya yaşayışı için tehlikeli olursa, işçi iş akdini feshedebilir. Bunun için tam teşekküllü devlet hastanelerinden veya üniversite hastanelerinden sağlık raporu alınmalıdır.

Alacakların Ödenmemesi Nedeniyle Fesih Halinde Kıdem Tazminatı

İşçinin maaşının, fazla mesai alacağının veya diğer alacaklarının ödenmemesi veya sürekli bir şekilde geç ödenmesi hâlinde işçi, iş akdini feshederek kıdem tazminatına hak kazanır. Ücretin ödenmediğinden söz edebilmek için işçinin belirlenen ücret ödenme gününün gelmesi ve bu ücrete hak kazanması gerekir. İşçinin ücretinin yirmi günden fazla süre ile ödenmemesi veya işçinin ücretinin sıklıkla geç ödenmesi haklı fesih nedenini oluşturur.

İşverenin İşçi Aleyhine Suç İşlemesi Halinde Kıdem Tazminatı

İşçi, işveren tarafından hakaret ve tehdit edilirse, taciz veya psikolojik baskı yapılırsa ve iş yerinde rahatsız edilirse, iş akdini feshederek kıdem tazminatına hak kazanır.

Askerlik Hizmeti Halinde Kıdem Tazminatı Hakkı

Erkek işçiler, zorunlu askerlik hizmetini yerine getirmek üzere işten ayrılabilirler. İşçi, askerlik ödevini ifa edeceği gerekçesiyle iş akdini feshederse kıdem tazminatına hak kazanır. İşveren bu gerekçeyle ayrılan işçisine kıdem tazminatını ve diğer tüm alacaklarını ödemek zorundadır.

İş Koşullarında Esaslı Değişiklik Nedeniyle Haklı Fesih

İşçinin iş koşullarında esaslı değişiklik yapılması hâlinde işçi, iş akdini feshederek kıdem tazminatına hak kazanır. Örneğin, iş yerinin mevcut yerinden daha uzak bir yere taşınması, işçi nitelikli bir işte çalışırken düz işçi olarak çalıştırılması, çalışma saatlerinin olağan dışı değiştirilmesi gibi durumlarda, işçi iş akdini feshederek kıdem tazminatına hak kazanır.

İşçinin Emekliliği Halinde Kıdem Tazminatı

İşçi kanunun kendisine verdiği emeklilik hakkını kullanarak emekli olursa, kıdem tazminatına kendiliğinden hak kazanır. İşçi emekli olduktan sonra aynı işyerinde veya farklı işyerinde bir yıldan fazla çalışması halinde diğer şartların oluşması durumunda kıdem tazminatı alabilir.

Kadın İşçinin Evliliği Halinde Kıdem Tazminatı

İş Kanunu, sadece kadın işçiye özgü olmak üzere, evlilik gerekçesiyle iş akdini feshederek kıdem tazminatını almasına imkân tanımıştır. Kadın işçi, evlendiği tarihten başlamak üzere 1 yıl içinde iş akdini feshederse kıdem tazminatı alabilir.

Sendika Yöneticiliği Halinde Kıdem Tazminatı

İşçi, sendika yöneticisi olduğu gerekçesiyle iş akdini askıya alabileceği gibi, sözleşmeyi feshederek kıdem tazminatı da alabilir. Sendika görevinden ayrılan işçinin talebi hâlinde, işveren 1 ay içinde eski işine uygun pozisyonda çalıştırmak zorundadır. Aksi takdirde işverenin kıdem tazminatını ödemesi gerekir.

İşçinin Ölümü Halinde Kıdem Tazminatı

İşçinin ölmesi hâlinde geriye kalan mirasçıları kıdem tazminatı talebinde bulunabilirler. İşçinin iş kazası veya başka bir nedenle ölümü hâlinde mirasçıları kıdem tazminatına hak kazanır.

Parça Başı Çalışmada İşçiye Az İş Verilmesi Haklı Fesih Nedenidir

Parça başı çalışılan iş yerlerinde işveren, işçinin işi kendiliğinden bırakması için daha az iş veremez. Eğer işçi diğer işçilerden negatif anlamda farklı muamele görüyorsa iş akdini feshederek kıdem tazminatına hak kazanır.

İşçiye Elden Ücret Ödenmesi Haklı Fesih Nedenidir

İşçi asgari ücret ile çalışıyor gösterilmesine rağmen elden ücret ödenmesi yani ücreti asgari ücretinin üzerindeyken primlerinin asgari ücret üzerinden ödenmesi haklı fesih nedendir.

Günlük 7,5 Saatten Fazla Çalıştırılamayacak İşçilerin Çalıştırılarak Fazla Çalışma Ücretinin Ödenmemesi Haklı Fesih Nedenidir.

Bazı işlerde çalışan işçilerin günlük 7,5 saatten fazla çalıştırılması yönetmelik gereğince yasaklanmıştır (kaynakçı, kimyasal arıtma işleri vs.). Buna rağmen çalıştırılan işçilerin fazla çalışma ücretlerinin ödenmemesi halinde işçi haklı nedenlerle iş akdini feshedebilir.

İşçi iş akdini haklı nedenlerle feshederse ihbar tazminatı almaya hak kazanamaz.

Hangi iş kolları veya mesleklerde çalışanlar kıdem tazminatı alamaz?

İş Kanunu, birtakım işleri yapan kişileri, kıdem tazminatı kazanmayı hak eden işçi olarak kabul etmemiştir. Bundan dolayı aşağıda belirtilen meslek grubu çalışanları kıdem tazminatı almaya hak kazanamaz.

• Hava ve Deniz Taşımacılığı Çalışanları
• Aile ekonomisi çerçevesinde tarımla alakalı yapı işlerinde çalışan kimseler
• Sporcular
• Herhangi bir iş yerinde çıraklık yapanlar
• Ev hizmetleri çalışanları
• Rehabilite edilen kişiler
• Aile içi el sanatlarıyla uğraşan kimseler
• Tarım veya ormancılık üzerine faaliyet yürüten ve 50 ya da daha az kişinin çalıştığı işletmelerde çalışan kimseler

Kıdem Tazminatı Zamanaşımı Süresi Ne Kadardır?

Kıdem tazminatı davası zamanaşımı süresi 5 yıldır. İşçi, iş sözleşmesinin feshinden itibaren 5 yıllık süre içinde kıdem tazminatı talebiyle dava açmadığı takdirde kıdem tazmiantı alacağı zamanaşımına uğrar ve artık kıdem tazminatı davası açamaz.